© 2017 Εργαστήριο Μαθηματικών Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων Ηρακλείου

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων

Αστρονομία: Τι υπολογίζει ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων;

Ο Mηχανισμός, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, ήταν μια πολύπλοκη εφεύρεση σκοπός της οποίας ήταν ο χρονικός εντοπισμός διαφόρων γεγονότων. Είχε τη δυνατότητα να υπολογίζει και να απεικονίζει, όπως ένας σημερινός ψηφιακός υπολογιστής, τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, τις εκλείψεις Ήλίου και Σελήνης και τις φάσεις της Σελήνης. Συνεπώς, συχνά χρησιμοποιούταν και ως ημερολόγιο, έφοσον κάποιοι σημαντικοί αγώνες τις αρχαιότητας ήταν προγραμματισμένοι βάσει τη θέση και τη μετατόπιση ορισμένων ουράνιων σωμάτων όπως η Σελήνη. Κρίνοντας από τη πολλαπλή του χρησιμότητα, λοιπόν, μπορούμε να διανοηθούμε πόσο σημαντικό ρόλο έπαιζε στην εποχή του και πόσο συνέδραμε στην ανάπτυξη της αστρονομίας αλλά και της τεχνολογίας του σήμερα.

Οι πολύπλοκοι αστρονομικοί κύκλοι

Αστρικός μήνας: 27,32 ημέρες, το διάστημα που χρειάζεται η Σελήνη για μια πλήρη περιφορά γύρω από την Γη (επανέρχεται στην ίδια θέση ως προς τα αστέρια στον ουράνιο θόλο).

Συνοδικός μήνας (ή μήνας): 29,530589 ημέρες, το διάστημα από μια "Νέα Σελήνη" ως την επόμενη "Νέα Σελήνη". Καθορίζεται δηλαδή από τις φάσεις της Σελήνης. Διαφέρει από τον αστρικό μήνα καθώς η Σελήνη χρειάζεται επιπλέον χρόνο για να ευθυγραμμιστεί με τον Ήλιο, λόγω της περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο.

Έτος: 365,2425 ημέρες, η περίοδος περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο.

Μετωνικός κύκλος: 19 έτη = 235 συνοδικοί μήνες. Είναι δηλαδή μια περίοδος όπου επαναλαμβάνονται οι φάσεις της Σελήνης σε ακέραιο πλήθος ετών. Ακριβέστερα ισχύει:

Ο κύκλος του Καλλίπου: 76 έτη = 4 Μετωνικοί κύκλοι μείον μία ημέρα (ώστε με μεγαλύτερη ακρίβεια ακέραιο πλήθος μηνών να αντιστοιχούν σε ακέραιο πλήθος ετών).

Ο κύκλος του Σάρος: 223 συνοδικοί μήνες, δηλαδή 6585,3213 ημέρες ή 18 έτη και 11 ημέρες περίπου. Είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία επαναλαμβάνονται οι εκλείψεις του Ήλιου και της Σελήνης.

Ο κύκλος του Εξελιγμού: 3 κύκλοι του Σάρος. Ο κύκλος του Σάρος δεν έχει ακέραιο πλήθος ετών, γι' αυτό και οι σεληνιακές εκλείψεις είναι μετατοπισμένες κατά οκτώ ώρες και οι ηλιακές (οι οποίες γίνονται ορατές από συγκεκριμένα γεωγραφικά πλάτη) μετατοπίζονται κατά 120 μοίρες. Το "λάθος" αυτό διορθώνεται με τον κύκλο του εξελιγμού.

Πηγές

• Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, Γιάννης Σειραδάκης, Α.Π.Θ.έΜΑΤΑ//Περιοδική Έκδοση της Επιτροπής Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Τεύχος 1, Σεπτέμβριος 2009
• Αναπαράσταση του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, Μουσείο Γεωαστροφυσικής Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών
• Ίππαρχος ο Νικαεύς (ή Ρόδιος)……….η απαρχή της Μαθηματικής Αστρονομίας, του Περικλή Δημ. Λιβά, 2015
• Μηχανισμός των Αντικυθήρων, βιβλίο GeoGebra του Δημήτρη Ζαχαριάδη

Εικόνες

Οι φάσεις της Σελήνης σε 30 ημέρες (ένα μήνα)

Ολική έκλειψη Σελήνης

Ολική έκλειψη Ηλίου

Οπίσθιο τμήμα του Μηχανσιμού με τον μετωνικό κύκλο και τον κύκλο του Σάρος.

Τα αρχαία ονόματα των μηνών όπως εικονίζονται στην οπίσθια πλάκα του Μηχανισμού.

Σημαντικοί αγώνες της Αρχαιότητας (Ίσθμια, Νέμεα, Ολύμπια)