Το σχολείο μας ήταν ένας από τους διοργανωτές της σημαντικής εκδήλωσης «Εγκέφαλος και εθισμός: Τι επιλέγεις να σε οδηγεί;» (Πρόγραμμα). Έλαβε χώρα στο Φοιτητικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ηράκλειο, στις 16 Μαρτίου 2018. Πολλοί επιστήμονες έδωσαν εδιαφέρουσες διαλέξεις για την φυσιολογία του εγκεφάλου και το πώς εμφανίζεται ο εθισμός. Όμως δύο ομάδες μαθητών έδωσαν εξίσου ενδιαφέρουσες ομιλίες για τα συναισθήματα και τις συνήθειες ύπνου των εφήβων. Ανάμεσα στις ομιλίες, απολαύσαμε μαθητική χορωδία, μαθητικό ντουέτο κιθαριστών, μαθητές πιανίστες, μαθήτρια σοπράνο, μαθητική θεατρική παράσταση και μαθητικό χορευτικό δρώμενο. Όλα ήταν τόσο θαυμάσια!

Τα Μαθηματικά, ως το καλύτερο αντίδοτο κατά του εθισμού, ήταν επίσης παρόντα στην εκδήλωση. Στο φουαγιέ, υπήρχαν μερικά στάντς με αφίσες με οπτικές απάτες και σε μερικά τραπέζια υπήρχαν σπαζοκεφαλιές από τον ΜαθηΜαγικό Όμιλο του Σχολείου, μερικά μαθηματικά παιχνίδια και μερικά οπτικά παχνίδια όπως φενακιστοσκόπια και σαρωκινούμενα σχέδια (scanimation).

Φενακιστοσκόπια

Ο μπλε δράκος

Οπτικά παιγνίδια

Κίνηση στον καθρέφτη

Σαρωκινούμενα σχέδια

Διάφορα μαθηματικά παιγνίδια

Ξύλινα παζλ

1 2 3 4 5 6 7

Αρκετά συχνά, μαθηματικοί μετασχηματισμοί όπως περιστροφή, ανάκλαση, μεγέθυνση, χρησιμοποιούνται στη δημιουργία μιας οπτικής απάτης. Για παράδειγμα, κανείς δεν πιστεύει ότι τα τραπέζια του Shepard είναι ίσα (πρώτη εικόνα) ή αδυνατούμε να εντοπίσουμε τους ομόκεντρους κύκλους στην δεύτερη εικόνα.
Κάντε κλικ επάνω στις εικόνες για μεγέθυνση.

Η αρχαία ελληνική λέξη "φενάκη" σημαίνει ψέμα, απάτη και το φενακιστοσκόπιο είναι όντως απατηλό. Επινοήθηκε από τον Joseph Plateau το 1833 και είναι μια απλή και ευφυής συσκευή που παράγει κινούμενα σχέδια. Για να το χρησιμοποιήσετε, απλώς περιστρέψτε τον δίσκο και δείτε το είδωλο του δίσκου στον καθρέπτη μέσα από τις σχισμές που βρίσκονται στην περιφέρειά του.

Δημιουργήσαμε με το GeoGebra (λήψη των ggb αρχείων) δύο φενακιστοσκόπια που μπορείτε να τυπώσετε (λήψη των png εικόνων ή ανοίξτε το pdf αρχείο). Δείτε παρακάτω την κίνηση που δημιουργούν:

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτό το πρότυπο για να δημιουργήσετε την δική σας κινούμενη εικόνα. Βέβαια, υπάρχουν πολλά φενακιστοσκόπια στο διαδίκτυο έτοιμα για εκτύπωση, όπως αυτά: [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8], [9], [10], [11], [12].

Τα φενακιστοσκόπια φέρουν πολλά Μαθηματικά. Η διαίρεση του κύκλου σε τομείς, η σωστή τοποθέτηση της κινούμενης εικόνας σε κάθε τομέα, ή ακόμα το να σκεφτούμε ειδικές καμπύλες για την επιθυμητή κίνηση. Για παράδειγμα, στο πρώτο φενακιστοσκόπιο που δημιουργήσαμε, ένας κύκλος που φαινομενικά κινείται ευθύγραμμα από το κέντρο προς την περιφέρεια του δίσκου, στο ακίνητο σχέδιο θα πρέπει να έχει το κέντρο του σε μια λογαριθμική σπείρα.

Κάπως πιο σύγχρονα είναι τα σαρωκινούμενα σχέδια (scanimations). Ένας αριθμός εικόνων συνδυάζονται εναλλάσσοντας τις λουρίδες τους περιοδικά. Παρακάτω είναι τα περιστρεφόμενα γρανάζια, ένα scanimation που ετοιμάσαμε για σας (λήψη αρχείου pdf). Υπάρχουν και άλλα εδώ: [1], [2], [3], [4], [5], [6].

Είναι εύκολο να βρείτε έναν μπλε, έναν πράσινο ή έναν κόκκινο δράκο. Δεν είναι το χρώμα που ζωντανεύει τον δράκο. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται το πρόσωπο του δράκου καθώς και ο ανορθόδοξος τρόπος κατασκευής του.

• Visual Phenomena & Optical Illusions, Michael Bach
• Kinetic Illusions, Archimedes' Laboratory
• Shepard's Tables - what's up? Optical Illusions
• Τεχνικές κινούμενης εικόνας: τι υπήρχε πριν, Χριστίνα Ντεπιάν
• Phenakistoscope, Gents Universiteitsmuseum
• PHÉNAKISTISCOPE, LA CINÉMATHÈQUE FRANÇAISE
• Why does Scanimation move? Mechanism of Scanimation, optical-illusions.xyz
• Thinky the Dragon, Thinkfun