Η 2η μέρα του "Διημέρου Αστρονομίας" αφιερώθηκε αποκλειστικά στην κατασκευή του αναλημματικού ηλιακού ρολογιού στην περιοχή "Καράβολα", στην παραλιακή οδό.
Προετοιμασίες
Είχαν προηγηθεί από μέρους μας πολλές προετοιμασίες για το έργο αυτό. Πρώτ' απ' όλα, συγγράψαμε ειδικό φυλλάδιο για τα ηλιακά αναλληματικά ρολόγια, το οποίο υποβάλαμε στον Δήμο Ηρακλείου μαζί με το αίτημα της κατασκευής ενός ηλιακού αναλημματικού ρολογιού στον χώρο του Καράβολα. Το αίτημα έγινε δεκτό και μάς παραχωρήθηκε ο χώρος πλάι στην "σκακιέρα", κάτι που μας ευχαρίστησε ιδιαίτερα, αφού τόσο η σκακιέρα όσο και το ηλιακό ρολόι θα ήταν μέρος ενός "πνευματικού πάρκου".
Έτσι, το πρωί της 10ης Μαΐου μάς βρήκε στην περιοχή Καράβολα πανέτοιμους με μεζούρες, χάρακες, γνώμονες, μαρκαδόρους, κιμωλίες, σκοινιά, χρώματα, πινέλα, λούστρο, αστάρι, πόσιμα νερά αλλά και νερό για τα χρώματα, όλα χρειαζούμενα για το έργο μας, στο οποίο επιδοθήκαμε ευθύς αμέσως! Πρώτη μας ενέργεια, η κάλυψη του χώρου που θα διαμορφώσουμε με αστάρι:
Επιστροφή στα σημεία ανάπτυξης
Μετρήσεις και χαράξεις
Η σωστή λειτουργία του αναλληματικού ηλιακού ρολογιού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ακρίβεια των μετρήσεων που θα κάνουμε. Μετρήσεις για να βρούμε τον σωστό προσανατολισμό Βορρά-Νότου, μετρήσεις για τις διαστάσεις της έλλειψης (απόσταση εστιών, μήκος σκοινιού), μετρήσεις για τη σωστή σημείωση των ωρών.
Για τον προσδιορισμό της κατεύθυνσης Βορρά-Νότου αποκλείσαμε τα έτοιμα τεχνολογικά μέσα (πυξίδες ή εφαρμογές σε κινητά) ως μη-αξιόπιστα. Οι πυξίδες γιατί δείχνουν τον Μαγνητικό Βορρά που είναι πολύ διαφορετικός από τον Αληθή Βορρά -το σημείο από όπου διέρχεται ο (νοητός) άξονας περιστροφής της Γης- και οι εφαρμογές στα κινητά γιατί επηρεάζονται από μαγνητικά πεδία.
Έτσι καταφύγαμε στην αρχαία -αλλά και την πλέον αξιόπιστη- μέθοδο της καταγραφής της σκιάς ενός γνώμονα. Γνώμονας λέγεται το κάθετο ραβδί στο οριζόντιο έδαφος. Καταγράφοντας τη σκιά του σε τακτά διαστήματα (κάπου 11 σημάνσεις) διαπιστώσαμε ότι τα σημεία κινούνται σε μια γραμμή σχεδόν ευθεία...!!!! Αυτή ήταν η πρώτη γραμμή που χαράξαμε, ας την ονομάσουμε "γραμμή της σκιάς".
Η κάθετη ευθεία από την βάση του γνώμονα προς τη γραμμή της σκιάς είναι η κατεύθυνση Βορρά-Νότου. Αυτή ήταν η δεύτερη ευθεία που χαράξαμε. Η κατεύθυνση Βορρά-Νότου αποτελεί άξονα συμμετρίας της έλλειψης. Επάνω σε αυτήν βρίσκεται ο μικρός άξονας της έλλειψης και κάθετα σε αυτήν ο μεγάλος, η τρίτη ευθεία που χαράξαμε. Στον μεγάλο άξονα τοποθετήθηκαν οι εστίες της έλλειψης, δυο βίδες που εισχώρησαν στο έδαφος αφού πρώτα "αιχμαλώτησαν" τα δυο άκρα ενός μεγάλου σχοινιού που όταν το τεντώναμε με έναν μαρκαδόρο, η γραφίδα του μαραρκαδόρου σχεδίαζε ένα τέλεια ελλειπτικό σχήμα. Μικροί και μεγάλοι κράτησαν με τη σειρά τον μαρκαδόρο για να συμμετέχουν όλοι στον σχεδιασμό της έλλειψης.
Ακολούθησε η χάραξη ενός κύκλου με κέντρο το κέντρο της έλλειψης και ακτίνα το μισό σχοινί που χρησιμοποιήσαμε πριν. Ο κύκλος περιέβαλε όμορφα την έλλειψη, αγγίζοντάς την στα δύο ακραία σημεία του μεγάλου άξονα.
Επόμενο στάδιο η τοποθέτηση του διαδρόμου των μηνών και τελικό η σημείωση των ωρών. Όλα, με πολλή προσοχή υπολογισμένα και χαραγμένα από τον Μιχάλη Περάκη. Δείτε εδώ τις σημειώσεις του.
Επιστροφή στα σημεία ανάπτυξης
Χρώματα και σχήματα
Με τα τρία βασικά χρώματα, κόκκινο, κίτρινο, μπλε και το ουδέτερο άσπρο, η ομάδα μας, με την καθοδήγηση της καθηγήτριας Καλλιτεχνικών κ. Μαρία Γρηγοριάδη, ετοίμασε πολλά χαρούμενα και έντονα χρώματα για την εικαστική μας παρέμβαση στον χώρο. Βέβαια, το τραχύ έδαφος δεν μας επέτρεψε να ζωγραφίσουμε τα θαλασσινά τοπια που σχεδιάσαμε στο χαρτί. Αρκεστήκαμε σε κάτι πιο λιτό και γεωμετρικό, αλλά εξίσου συναρπαστικό: πολύχρωμους κύκλους στα σημεία των ωρών.
Τα μεγάλα σχέδια της έλλειψης, του κύκλου που την περιβάλλει και του διαδρόμου των μηνών πρώτα τα οριοθετήσαμε με χαρτοταινία και έπειτα τα βάψαμε. Έτσι δεν ξέφυγε απ' έξω το χρώμα.
Ο χρωματισμός αποδείχτηκε η πιο κοπιώδης εργασία. Δουλειά ατελείωτη, για ώρες, κάτω από τον καυτό Ήλιο. Σηκώσαμε τα κεφάλια μας στις 3:00 μ.μ. για να καμαρώσουμε τη δουλειά μας. Τα είχαμε καταφέρει! Το ρολόι μας ήταν έτοιμο! Χαμόγελα, χειροκροτήματα, φωτογραφίες. Θα θέλαμε να το δοκιμάσουμε ευθύς αμέσως να δούμε αν λειτουργεί, αλλά έπρεπε πρώτα να περιμένουμε λίγο να στεγνώσει.
Επιστροφή στα σημεία ανάπτυξης
Ένα πανηγύρι για την Αστρονομία
Είχαμε προβλέψει ότι η δράση μας θα έμοιαζε με πανηγύρι. Ο καιρός ήταν καλός και πολύς κόσμος βρέθηκε να σεριανίζει στους πεζόδρομους του Καράβολα. Τα βλέμματα τραβήχτηκαν γρήγορα προς το μέρος μας και κάθε λογής άνθρωποι, μικροί και μεγάλοι, άρχισαν να ρωτούν και να θέλουν να μάθουν τι ήταν αυτό που κάναμε, οι μαθητές και οι καθηγητές των Πειραματικών Σχολείων, όπως έγραφαν τα μπλουζάκια μας.
Σύντομα, γύρω από τον Μιχάλη Περάκη, σχηματίστηκε ένας κύκλος από συμπολίτες μας, με τεντωμένα αυτιά να ακούσουν όλα τα ωραία που εκείνος αφηγόταν για τον Ήλιο, τις σκιές, το ηλιακό ρολόι. Μάλιστα, όσοι ήρθαν νωρίς, είχαν και την ευκαιρία να σχεδιάσουν μαζί μας την έλλειψη.
Άλλος πόλος έλξης για τον διερχόμενο κόσμο ήταν το τηλεσκόπιο της Αστρονομικής Ομάδας Φοιτητών του Πανεπιστημίου Κρήτης, το οποίο συντρόφευε -μαζί με την Αστρονομική Ομάδα- το έργο μας. Είχε στοχεύσει προς το άστρο της ημέρας -τον Ήλιο- και με ειδικό φίλτρο πρόβαλε έναν Ήλιο που δεν είχαμε ξαναδεί και ούτε φανταζόμασταν. Ο χλωμός -και όχι λαμπρός- Ήλιος που φαινόταν απ' τον φακό, ήταν γεμάτος ατέλειες, κάτι σκοτεινά στίγματα που ονομάζονται "ηλιακές κηλίδες". Ολόκληρες ουρές μικρών και μεγάλων περίμεναν με υπομονή να δουν το παράδοξο θέαμα. Τα μικρά παιδιά που δεν έφταναν τον φακό, πατούσαν επάνω σε ένα αυτοσχέδιο σκαλοπάτι από πλάκες που ετοιμάσαμε εκείνη τη στιγμή.
Επιστροφή στα σημεία ανάπτυξης
Επίλογος
Η ομαδική εργασία, η συντροφιά των συμπολιτών μας, η κατασκευή του ηλιακού ρολογιού, μάς γέμισαν χαρά. Τόση χαρά που θα θέλαμε να το ξαναζήσουμε, αυτή τη φορά με όλη τη μαθητική κοινότητα του σχολείου μας. Γιατί το αποφασίσαμε: θα ανανεώσουμε το ραντεβού μας για ένα ηλιακό ρολόι στον χώρο του σχολείου μας και ίσως αυτό να έχει σχεδιασμένα επάνω του γοργόνες και κοράλια, φτιαγμένα από μικρές, πολύχρωμες ψηφίδες για να μην ξεθωριάσει με τον χρόνο.
